Nguồn gốc thuốc nhuộm
- Chi tiết
- Chuyên mục: Tư liệu khác
- Được viết ngày Thứ sáu, 02 Tháng 5 2014 23:38
- Viết bởi Nguyễn Văn Đàm
Vào thời cổ đại người ta chỉ có thể thu được thuốc nhuộm từ giới tự nhiên. Đến nắm 1857, do nỗ lực của nhiều nhà khoa học, người ta mới chế tạo được thuốc nhuộm tổng hợp đầu tiên.
Từ thời xa xưa, tổ tiên loài người đã biết dùng thuốc nhuộm để nhuộm quần áo. Từ hơn 2000 năm, từ thời Xuân Thu chiến quốc, người Trung Quốc đã biết dùng cỏ tím để nhuộm quần áo. Vì cỏ tím rất hiếm nên thuốc nhuộm chiết xuất từ cỏ tím giá rất đắt. Vua chúa và các quan thường dùng quần áo tía để vênh vang với thiên hạ vì sự giàu sang của mình.
Tuy có hiếm nhưng không phải là duy nhất, người Phênixi cổ cũng đã tìm được thuốc nhuộm màu tím, họ lặn sâu xuống biển để thu nhặt ốc biển và thấy rằng phải 8.000 con ốc mới thu được 1 kg thuốc nhuộm.
Đến năm 1857, người ta đã chế tạo được thuốc nhuộm tổng hợp đầu tiên: đó là thuốc nhiệm tím anilin. Sau đó người ta lại tiếp tục chế tạo được thuốc nhuộm inđigo. Vào năm 1897, ở Ấn Độ ước tính có 65.000 ha được trồng cây có thuốc nhuộm inđigo (chàm). Ngày nay loại thực vật này khá hiếm, hầu như bị tuyệt diệt.
Hiện nay người ta đã tổng hợp được đến hơn một vạn loại thuốc nhuộm và hình thành một khoa học mới “hóa học thuốc nhuộm”. Loại thuốc nhuộm phổ biến nhất hiện nay là thuốc nhuộm azo. Có rất nhiều loại thuốc nhuộm azo, với nhiều màu: màu đỏ tươi, màu đỏ, nấu, vàng, xanh, lam, chàm, tím, từ màu sẫm đến màu nhạt, rất đầy đủ.
Ngày nay thuốc nhuộm rất dễ kiếm chứ không còn khan hiếm như trước nữa.
Thuốc nhuộm phổ biến nhất là thuốc nhuộm azo:
Antraquinon cũng là một họ thuốc nhuộm lớn, trong đó quan trọng nhất là alizarin. Alizarin là một hợp chất màu đỏ cam, là những tinh thể phát quang lấp lánh. Đầu tiên alizarin vốn được trích ly từ cây thiên thai, đến năm 1871 mới được tổng hợp với số lượng lớn từ hợp chất antraquinon. Nổi tiếng nhất có loại thuốc nhuộm cho màu xanh đặc thù gọi là màu xanh sĩ lâm. Loại thuốc nhuộm này được tổng hợp vào năm 1901 và được người ta hết sức hoan nghênh vì có màu xanh tươi, rất bền, giặt không phai. Loại thuốc nhuộm này có phản ứng với sợi vải (có phản ứng nhuộm màu) nên rất bền khi giặt giũ. Người Trung Quốc gọi đây là thuốc nhuộm xanh hoàn nguyên (thuốc nhuộm xanh khử, sở dĩ gọi thuốc nhuộm xanh khử vì trong quá trình nhuộm cần phải qua giai đoạn xử lý thuốc nhuộm bằng chất khử trong môi trường kiềm)
Ngày nay các thuốc nhuộm thường điều chế xuất phát từ dầu hắc nên nhiều người đã dùng cách nói hình tượng. Các nhà hóa học chỉ cần vung tay là dầu hắc đen thui biến thành thuốc nhuộm “muôn hồng nghìn tía”.
Theo Tạp chí Hóa học & Ứng dụng